کشته شدن ۳۰۰ مهاجر افغانی: جعل خبر یا واقعیت؟

در این خبر و گزارش‌ها ادعا شده است بامداد یکشنبه‌ ۲۳ مهرمته ۱۴۰۳ تعداد ۳۰۰ مهاجر افغانی در مرز سراوان و شهر کله‌گان در کمین مرزبانی ایران گرفتار و به رگبار بسته شده‌اند. بر اساس این خبرها، ۲۴۰ تا ۲۶۰ نفر کشته و ۶۰ تا ۷۰ نفر هم زخمی شده‌اند!
همین‌طور که در این متن کوتاه مشخص است، اعداد و ارقام حتی در این خبرها ضد و نقیض هستند و همخوانی ندارند. در ادامه نگاه کوتاهی به تصاویر و تحلیل‌ها درمورد این خبر داریم.

خبرهای بدون استناد و پشتوانه

اولین بار روز چهارشنبه سایت و کانال حال‌وش و ندای بلوچ که هر دو با تمرکز بر قوم‌گرایی و جدایی‌طلبی فعالیت می‌کنند و رویکرد تروریستی دارند، این خبر را منتشر کردند. پس از افغانستان-اینترنشنال، سایت و صفحه‌ شبکه‌ی اجتماعی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران مطالب و ادعاهای آن‌ها را بازنشر کردند. تعدادی از این رسانه‌ها به حال‌وش ارجاع داده و بعضی از منابع آگاه! خود نام برده‌اند. در بین این رسانه‌ها بی‌بی‌سی فارسی و رادیوفردا تاکید کرده‌اند که قادر به تأیید درستی خبر به‌صورت مستقل نیستند و بیش از یک بار هم درمورد حادثه، مطلبی منتشر نکردند. با این حال انتشار همین خبرهای تایید نشده منجر به گسترش شایعات زیادی در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی شد.

شروع خبر از کجا بود؟

خبری که حال-وش و رسانه‌های بلوچ منتشر کرده‌اند، هیچ استنادی ندارد و حتی عکس و فیلم‌هایی که همراه آن هستند، ادعای خود آن‌ها را تایید نمی‌کنند، مثلا وقتی می‌نویسد: «به گزارش حال وش/ دو تن از مهاجرین افغان و که شاهد عینی کشتار ده‌ها هموطن افغان خود در شامگاه یکشنبه ۲۲ مهر ماه ۱۴۰۳، توسط نیروهای نظامی جمهوری اسلامی در مرز کلگان سراوان بودند می‌گویند: «۲۶۰ تن از آنها (مهاجر تبعه افغان) در تیراندازی نیروهای نظامی در مرز کلگان کشته شدند.»
‏

منابع حال وش پیشتر گفته بودند: «شامگاه یکشنبه ده ها تن از اتباع افغانستان در مرز کلگان سراوان که قصد ورود به داخل کشور را داشتند توسط نیروهای نظامی جمهوری اسلامی که از پیش کمین کرده بودند مورد هدف تیراندازی مستقیم و آر پی جی قرار گرفته که در نتیجه آن ده‌ها تن از این مهاجرین کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شده اند.» بر پایه تصاویر رسیده به حال‌وش نیز افرادی که از این تیراندازی نیروهای نظامی جمهوری اسلامی جان سالم به در بردند می گویند :«تعداد مهاجرین افغان حدود ۳۰۰ نفر بوده‌اند که از این تعداد فقط حدود ۶۰ الی ۷۰ نفر زنده مانده و بقیه افراد کشته یا بشدت مجروح شده‌اند.»

این دو پاراگارف از یک خبر آمده‌‌اند که تعداد کشته‌ها را ابتدا ۲۳۰ و بعد ۲۶۰ نفر نوشته‌ است و با توجه به زخمی شدن ۶۰ تا ۷۰ نفر، جمع و تفریق اعداد هم درست نیست. در تصاویر و ویدئوهایی که به ادعای این سایت تایید خبرش است، هیچ جنازه و کشته‌ای دیده نمی‌شود و چند نفر زخمی شده‌اند که ظاهرا ۲ یا ۳ نفر بدحال هستند.

ویدئوها و تصاویر جعلی و نامرتبط

محمدحسین جعفریان چهارشنبه شب در یک برنامه‌ی زنده‌ روی کانال یوتیوب خود ویدئوها را بررسی و ترجمه‌ی حرف‌ها و صحبت‌های آن‌ها را پخش کرد. بر اساس اطلاعاتی که در این برنامه ارائه شد، تمام ویدئوهای منتشر شده در این دو روز (غیر از ۱ یا ۲ مورد) مربوط به اتفاقاتی در پاکستان و قدیمی هستند و در دو مورد صداگذاری جعلی دارند.

در یکی از ویدئوهای جدید که می‌تواند به حادثه‌ی مرز سراوان مربوط باشد، چند پشتون که بعضی‌شان از ناحیه پا زخمی شده‌اند، با هم درمورد تسلیم شدن به پلیس ایران یا نظامی‌های بلوچ حرف می‌زنند. به نظر می‌رسد این افراد در تلاش برای عبور غیرقانونی از مرز بوده‌اند ولی به دلیل ورود به میدان مین زخمی شده‌اند. حالا با هم حرف می‌زنند تا راهی برای نجات خود وزنده ماندن زخمی‌ها راهی پیدا کنند.

در این ویدئو از تعداد کشته‌ها، چگونگی حادثه یا تیراندازی مرزبانان ایرانی حرفی زده نمی‌شود. جعفریان با توجه به نوع و محل زخم‌های افراد که در این ویدئوها دیده می‌شود، نتیجه می‌گیرد احتمالا آن‌ها بر اثر انفجار و ترکش‌های مین زخمی شده‌اند.

رد خبر حتی از طرف کمپین فعالان بلوچ

معین ارجمند، یکی از مدیران کمپین فعالان بلوچ ساکن بریتانیا، به رادیو فردا گفته: «انفجار مین و تیراندازیِ مرزبانان ایرانی به سمت پناهجویان افغان یک کشته و ده‌ها زخمی به جا گذاشته است.» آن‌طور که ارجمند به رادیو فردا گفته است «تلفات ناشی از این اتفاق تنها بر اثر تیراندازی نبوده و شهروندان افغانستان در «تله‌های انفجاری» و «میدان مین» گرفتار شدند و پس از انفجار مین، نیروهای مرزبانی ایران به سمت آنها شلیک کردند.»

او اضافه کرده است: این منطقه مرزی مین‌گذاری شده است و نیروهای نظامی آن‌جا مستقر هستند، قبلا هم چند نفر حتی از اهالی محلی به دلیل انفجار مین کشته شدند. این فعال بلوچ با توجه به اطلاعات منابع خود کشته شدن یک و زخمی شدن چندین نفر دیگر بر اثر انفجار مین و تیراندازی را تایید کرده است.

نجیب بارور –شاعر و نویسنده افغانستانی- هم در ایکس نوشت: «رسانه حال‌وش از یک جدایی‌طلب بلوچ است که در جمع رسانه‌های تروریستی می‌رود؛ موسس آن در ایران به خاطر فعالیت‌های تروریستی به اعدام محکوم شد و به سوئد فرار کرد. تصاویری که به نام اجساد افغانستانی‌های پناهنده منتشر می‌شود از حادثه انتحاری در معدن بلوچستان است که در کفن یکی از اجساد شعاری به بلوچی نوشته است. نواری که منتشر شده، صداگذاری شده است و اعتبار فنی ندارد. با تمام این، خبرها در این زمینه دروغ است که از یک رسانه‌ی تروریستی به نام حال‌وش، به رسانه‌های تروریستی دیگر به اسم انترنشنال و آمو راه یافت و عده‌ی کثیری را گمراه کرد.»

تکذیب منابع ایرانی و افغانستانی

حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در افغانستان جان باختن ده‌ها اتباع غیرقانونی در مرز سراوان را تکذیب کرد. او در ایکس نوشت: «در نتیجه پی‌گیری‌های مستقیم از طریق منابع معتبر تا این لحظه، مشخص گردید که اخبار در زمینه جان باختن ده‌ها اتباع غیرقانونی در مرز سراوان صحت ندارد. برخورد «قانونی» با ورود «غیرقانونی اتباع غیر مجاز»، حق مشروع کشورهاست و نیروهای مرزبانی هر کشوری موظف به جلوگیری از ورود اتباع غیرقانونی هستند.
جمهوری اسلامی ایران مصمم به بازگرداندن پناهجویان غیرمجاز و برخورد قانونی با ورود غیرقانونی آن‌ها در تمامی مبادی مرزی است؛ اما در این زمینه کاملاً قانونمند، مسئولانه و مبتنی بر سیاست دیرینه حسن همسایگی، شفقت اسلامی و تعهد به مفاد معاهدات بین‌المللی عمل می‌کند. در هیاهوی رسانه‌های دروغ آفرین، پذیرش هر محتوا، نیازمند دقت، امانت‌داری، مسئولیت‌پذیری و اطلاع‌رسانی مسئولانه رسانه‌های خبری است.»

سردار رضا شجاعی فرمانده مرزبانی استان سیستان و بلوچستان هم پس از رد این خبر، تصاویر و مطالب منتشر شده را از اساس کذب دانست. او یادآوری کرد جمهوری اسلامی ایران در طول سال‌ها حضور اتباع کشور افغانستان در ایران با احترام به حقوق انسانی اتباع بیگانه و رعایت حسن همجواری، همواره پذیرای این عزیزان بوده است. سردار شجاعی نسبت دادن تیراندازی مرزداران جمهوری اسلامی ایران به اتباع افغانستان را در راستای سیاه‌نمایی و ایجاد اختلاف بین دو کشور برشمرد.

واقعیت چیست؟

هنوز نمی‌توان درمورد اتفاقی که یکشنبه‌ شب در مرز سراوان و کله‌گان رخ داده است، با اطمینان و به‌طور دقیق حرف زد. بر اساس آن‌چه در یکی دو ویدئوی مرتبط شنیده می‌شود قاچاقچیان تعدادی مرد افغانستانی را تا نزدیکی مرز آورده و آن‌ها را منتظر گذاشته‌اند تا نفر بعد دنبالشان بیاید. کسی سراغ مهاجران غیرقانونی نیامده ولی حادثه‌ای رخ داده که به مرگ و زخمی شدن تعدادی از آن‌ها منجر شده است.

تا کنون هیچ تصویر و اطلاعاتی درمورد کشته‌های احتمالی، محل بستری و مداوای زخمی‌ها، اسامی و خانواده‌ها منتشر نشده. آن‌چه مسلم است ده‌ها کشته در این حادثه یک دروغ بزرگ است که سازمان‌ها و گروه‌های جدایی‌طلب و تروریستی منتشر کرده‌اند. هدف چنین تصاویر و خبرهایی، فشار بیشتر بر ایران در شرایط سیاسی و اقتصادیِ فعلی و نیز افزایش حساسیت عمومی درمورد مهاجران غیرقانونی در کشور است.